Elektrik gözle görülemeyen bir şey olduğu için, bilinçsizce hareket edildiğinde veya dikkatsiz davranıldığında, çarpılmaya yani teknik dilde elektrik akımına maruz kalmaya sebep olabilir. Ancak alacağımız çok basit önlemler ile bundan korunmak mümkündür.
Evimizde olsun işyerimizde olsun, her gün mutlaka elektrikle çalışan bir cihaz, alet, makine ya da eşya ile karşılaşıyoruz. Elektrik, adeta hayatımızın her alanında bizimle beraber olan, yokluğuna tahammül edemediğimiz, ayrı kalmayı hayal bile edemeyeceğimiz, hayattaki konforumuz ona büyük derecede bağlı olan bir dostumuz gibi. Fakat bizlere bu kadar çok faydası olan bu dostumuzu eğer iyi anlamazsak, ondan fayda yerine zarar görebileceğimizi de unutmamak gerekir.
Değerli dostlar, gelin önce şu elektrik ile bir tanışalım. Sözlük anlamı, elektron akımı olarak tarif edilir. Maddenin atomlarında bulunan elektronların, bir yöne doğru akmasıdır. (Fizik kanunları ile açıklanır) Bunu basit bir benzetmeyle, bir su hortumundan suyun belli bir basınçla akmasına benzetebilirsiniz. (Not: Herkesin anlayabilmesi için teknik terimlere fazla girmiyorum)
Peki bu elektron akışı her madde üzerinde olabilir mi? Cevap: Hayır. Maddeler, elektrik ile ilgili olan fizik kanunlarına göre temel olarak iletken ve yalıtkan olmak üzere ikiye ayrılır. Altın, bakır, gümüş ve bir çok metal maddeler elektriği iletebildikleri için iletken sınıfında yer alır. Tabii ki hepsinin de iletkenlik hızı aynı değildir. Her maddenin elektron sayısı aynı olmadığı için iletkenlik kalitesi de aynı olmaz. İki sınıf arasında kalanlara da yarı iletken diyoruz. Doğa da en iyi iletken maddeler sırasıyla; altın, bakır ve gümüş olarak bilinir. Kurşun, alüminyum ve çinko gibi diğer metaller de iletken maddeler arasında yer alır. Porselen, seramik, kauçuk, plastik, kuru tahta gibi maddeler ise, yalıtkan maddelerdir. Bunlar elektriği iletemezler.
Şimdi gelelim asıl konuya. Üzerinde elektrik olan bir kablo veya herhangi bir nesneye dokunursak neden çarpılırız? Çünkü bedenimiz de bir iletkendir de ondan. Bakır gibi olmasa da ona yakın derece de iletkendir bedenimiz. Aynen su gibi. Zaten vücudumuzun % 70’i sudan oluşur. Üzerinde gerilim (voltaj) olan bir nesneye dokunduğumuzda, eğer ayaklarımız yere (toprağa) basıyorsa elektrik akımı iletken olan bedenimizden toprağa doğru akar. Bu akım, şiddetine göre (yani voltajın ve gücünün büyüklüğüne göre) bedenimize az ya da çok zarar verir. Peki elektrik neden toprağa doğru akar? Çünkü toprak Nötr’dür ve akım her zaman toprağa, yani Nötr’e doğru gerçekleşir. Örneğin, kuşlar yüksek gerilim tellerine konarlar ama çarpılmazlar. Aynı anda toprağa veya diğer faz teline temas etmedikleri için, elektrik akımı oluşmaz.
Değerli okurlarım, buraya kadar anlattıklarım, elektrik ile ilgili hiçbir bilgisi olmayan veya çok az bilgi sahibi olanları da düşünerek, mümkün olduğunca kısa, net, fazla detaya ve teknik terimlere girilmeden yapılmış yalın bir anlatımdır. Unutmayalım ki, tehlikeyi ne kadar iyi tanırsak, ondan korunmamız da o kadar kolay olacaktır.
Nasıl korunmalıyız
Değerli dostlar, elektrik kazalarını zaman zaman etrafımızdan işitiyoruz. Belki bizim başımıza hiç gelmemişte olabilir ya da ayda yılda bir karşılaştığımız ufak tefek kazalar da olabilir. Ama bu, potansiyel tehlikeyi hiçbir zaman ortadan kaldırmaz. Yıllar sonra, bir gün tehlikeyle karşı karşıya gelmek muhtemeldir. Ama alacağımız basit tedbirler ile kaza ihtimalini tamamen ortadan kaldırmasak bile, en aza indirmemiz mümkündür.
Alabileceğimiz önlemleri maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz.
- Kontrol kalemi
Ev ve işyerlerimizde mutlaka bir tane kontrol kalemi bulundurmalı, çalışıp çalışmadığını da hafta da bir test ederek , muhafaza etmeliyiz. Basit arızalara (priz değiştirme, ampul değiştirme, duy değiştirme veya tamiri vb.) müdahale ederken, kestiğimiz elektriği kontrol etmek için mutlaka yanımızda olmalı.
- Sigortalar
Herhangi bir elektrik arızasına müdahale ederken mutlaka sigortaları kapatmalı, kontrol kalemiyle bakarak enerjinin kesildiğinden emin olarak işe başlamalıyız.
- Zemine dikkat
Priz, anahtar, sigorta kutusu ve elektrik panosu gibi duvara montajlı bir tesiste çalışırken, bastığımız yerde ıslak zemin varsa bu durum, eğer yanlışlıkla elektrik olan bir yere dokunursak iletkenliği arttıracağı için, kaza anında daha fazla zarar görmemize sebep olur. Ayak altına kauçuk paspas, kuru tahta gibi bir malzeme alarak yalıtkanlık sağlamalıyız.
- Plastik eldiven
Özellikle işyerlerinde önemli olan bir hususta eldiven kullanmaktır. Elektrik kabloları, elektrikli aletler, makineler gibi sürekli elektrik olan yerlerde çalışırken, eldiven kullanmanın çok faydası olur. Ediven olmazsa, en ufak bir kaçakla temas durumunda, eğer zemin de ıslaksa şiddetli akıma maruz kalabiliriz.
- Kapaklı priz kullanmak
Bilhassa küçük çocukların erişebileceği yerlerdeki prizler mutlaka kapaklı olmalıdır. Bu aynı zaman da, su sıçraması durumundaki oluşabilecek riskleri de ortadan kaldırır.
- Prizler mutlaka topraklı olmalı
Prizlerimizin topraklı olması, kullandığımız eşya ya da aletlerin (ütü, fırın, bulaşık makinesi vb.) herhangi bir arıza durumunda veya ıslanmaya maruz kalarak, kaçak elektrik oluşturması anında, bizi emniyetli duruma getirecektir.
- Kaçak akım rolesi
Binalarda kaçak akım rölesi olması, 30 Kasım 1995 tarihinden beri zaten yasal olarak zorunlu hale getirilmiştir. Fakat daha eski tarihlerde yapılmış binaların tesisinde kaçak akım rölesi olmayabilir ya da olanlar çeşitli nedenlerle devre dışı bırakılmış olabilmektedir. Eğer tesisatımızda bu can dostu alet yoksa, bir an evvel gereği yapılarak kendimizin ve ailemizin güvenliği temin edilmelidir. Unutmayalım ki elektrik çarpması anında sigorta atmaz, ama kaçak akım rölesi 30 mili amper gibi küçük akımlar da dahi enerjiyi keserek, daha fazla zarar görmemize engel olur.
Kıymetli okurlarım, elektriğin tehlikesine karşı alınacak tedbirler tabii ki bunlarla sınırlı değil. Ancak çok fazla detaya girecek olursak burada kitap yazmak gerekir. Bu yazım da, sizler için en çok önem arz eden konulara değinirken, sözü çok fazla uzatmadan kısa ve öz bilgiler vermeye çalıştım. Umarım faydalı olmuştur.
Saygılarımla…
Facebook Yorum
Yorum Yazın